Ачакку и карачайбалкарская люлька
Ачаккуну артыкъ чюйю- Ачаккуну артыкъ чюйюча
Ана тилими сюйеме, сыйлайма эм багъалатама. Орус тилде бизни сюймегенлеге джууаб джазаргъа керек болуб аны ючюн джазама. Ансы уа мен кеси тилибизде 2010дж тарих китаб джазыб да басмалагъанма.
Китабдан алгъа, 2002-2006 джыллада Россияда биринчи болуб, къарачабалкар тилде сайт этиб да басмалагъанма.
Бюгюн а ана тилибизде бу сайтда биринчи хапарымы башлайым. Хапар да меники тюйюлдю. 20-25 джылны алгъа китабда окъугъанма- эсимде къалыб айтама. Хапарым да а айтылгъан аксакалыбызны Ёзденлени Абугалийни хапарыды. Тилибизни байлыгъын кёргюзтген хапарды. "Ачаккуну артыкъ чюйю" "Ачаккуну артыкъ чюйюча" деген джангы сёз бла джангы магъана келгенин билдирген хапарды. Аны ючюн болур Абугалийни хапары эсимде къалгъанды.
 |
| къарачайбалкар бешик |
Ачаккугъа бир кюн бир къатын келиб бешик керек болгъанын билдириб кетгенди. Сора талай кюнден бешикни алыргъа къайтханды.
Келгенди да сора бешикни алыб къараса, бешикде темир чюй урулгъан кёрмегенди... Ачаккуну уа усталыгъы алай уллу болгъанды - темир чюй урмагъанлай къаты деменгили бешикле этгенди. Сора къайгъылы къатын Ачаккудан"Чюй урмагъанлай бешик этерге боламыды? Буну чюйлери къайдады?" деб даулагъанды.
 |
| Мен да , сабийлерим да быллай бешикде ёсгенбиз! Хар бирибиз да! |
Сора болмагъанында, Ачакку бешикни бир джанына бир уллу темир чюйню бираз кирдириб ургъанды. Ол чюй да бир джанына чыгъыб тургъанлай бешикни къатынга бергенди.
Къатын анга разы болуб- бешикни алыб кетгенди. Ол ишлен сора Къарачайда эм Малкъарда джангы сёз, джангы англам къуралгъанды "Ачаккуну артыкъ чюйю", "Ачаккуну артыкъ чюйюча". Бу айтыуну магъанасы - керексиз зат, магъанасы болмагъан зат, орну болмагъан зат. Адамны терс, керексиз ишине да былай айтханлары болгъанды.
(Ачыкълама- фотоланы уллу ёлчемде кёрюрге излеген фотогъа басыб слайд-шоу этиб къараргъа боллуксуз)
Мен бу хапарны башха тюрлю эшитген эдим. Биринчиден, Бешикчи Ачаккуну тюз аты - Хасанланы Адрахман. Адрахман - Хасанланы Магомедни атасы (http://www.elbrusoid.org/articles/remember/410656/).
ОтветитьУдалитьЭкинчиден, ол заманда Темир чюйлени багъалатыб, санау бла сатыб алыб тургъандыла. Джангъыз джашындан биринчи туудукъчугъуна бешик этдирирге деб келген тышируу, хазыр бешикни чюйлерин санаб: бир чюйю джетмейди деб даулагъанды, Ачакку да: "огъай, эгечим, сен тёлеген чюйле барысы да орунларындадыла", деб ариу айтыргъа кюрешгенди. Амандан-игиден тышируу: "сен мени онгсузгъа санаб, бешикни толу кереклиси бла этмедин", деб джылагъанны орнунда, сора Ачакку:" да чюй керек эсе, ма сенге, бир адамгъа да этмегеними, артыкъ чюй", - деб бешикни баш джанындан мазаллы чюйню уруб, - "энди разымыса", деб сорду. Къууанч джанлы болуб, тышируу бешикни келтюрюб кетди, джолда тюбеген - тюбегенине : " Ачакку мени бешигиме артыкъ чюй ургъанды", - деб, махтана эди, дейдиле.))